geçen haftadan devam…

Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Harput ile ilgili bilgileri siz okuyucularımla paylaşmaya devam edelim.

Seçkin Saraylar

Evvela kalede Münzirzade Sarayı ve Kösezade Sarayı [bulunmaktadır].

Harput Camilerinin Anlatılması

a) İçkale Camii minaresizdir.

b) Ulucami: Gerçekten de hepsinden büyük camidir. Bunların içinde eski bir mabedgâh ve dua kabul olunan bir secde mekânıdır. Bir sanatlı eski tarz minaresi vardır.

c) Meydan Camii,

d) Sare Hatun Camii minaresizdir,

e) Arslanlı Camii,

f) Zuhriyye Camii medresesi vardır,

g) Azar Hatun Cami,

h) Vasudiye Camii

i) Ağa Camii nazik minareli güzel camidir.

Bunlardan başkası mescidlerdir.

Medreselerinin Anlatılması

Tamamı altı adet medresedir. Her camide dershane bulunur, ama Zuhriye Medresesi, Ulucami Medresesi ve Hatuniye Medresesi vakıf tarafından müderrisleri vardır. Hepsinde hadis ilmi de görülür.

Sevgili Ciğer Köşesi Yavruların Eğitim Gördükleri Mekteplerin Anlatılması

Tamamı 50 adet mekteptir ki vakıf tarafından yetimlere her sene birer kat ipek elbiseleri, çanta ve hediyeleri verilmektedir.

Şanlı Derviş Tekkelerinin Anlatılması

Tamamı (…) adet tekkegâhdır. Evvela kaleden dışarıda Fetih Baba Tekkesi ulu tekkedir ve Ankuzu Baba Tekkesi fakirlerin konuk evleridir.

(…)

Hamamlarının Özellikleri

Tamamı (…) adet hamamdır. Evvela Kale Hamamı, bunlar seçkin, halk [ve] herkes için hoş hamamlardır, ama 120 adet hane hamamları vardır.

Tüccar ve Esnaf Hanlarının Anlatılması

Hepsi yedi handır, ama donanımlısı eski bedesten yakınında Çarşı Hanı gayet bakımlıdır (…).

Sultan Çarşılarının Anlatılması

Tamamı 600 adet müzeyyen güzellik çarşısı dükkânlarıdır ki gayet süslü ve bakımlıdır. Saraçhanesi hepsinden şirindir ve gayet sanatlı saraç takımları işlenir. Yüncüleri de beğenilir.

Güzellik Beldesi Şehrin Güzellerinin Anlatılması

Gerçi Kürd sınırıdır, ama suyunun ve havasının tatlılığından civanı ve güzelleri beğenilir. Halkı; Türkçe, Kürtçe ve Ermeniceyi güzel konuşurlar. Reayası Kürt ve Ermenilerdir.

Yiyecek ve İçeceklerinin Anlatılması

Evvela beyaz ve has ekmeği, çöreği, böreği ve bağlarında hezarî adında bir çeşit elması olur ki ve rahın rah rahın misl-i tüffâh (elma gibi faydası boldur) misali bu elma hakkındadır. Lezzette sanki İstanbul yakınında Kocaeli sancağında misket elması gibi hoş kokulu yuvarlak bir elmadır. Devamlı bu elmadan yiyen bütün hastalıklardan kurtulur. Kısacası yeryüzünde benzeri yoktur. Bağlarında ağribnik üzümü Şam'ın zeynî üzümünden taze ve lezzetli üzümdür.

Harput'un Seçkinlerinin İsimleri

Evvela Büyük Köseler, ikinci Diyarbakır’a gidişimizde Melek Ahmed Paşa efendimize krallara layık büyük bir ziyafet çekip 2.000 kuruş hediye ve soylu atlardan bir tavla at peşkeş çekti. Küçük Köseler ve Hüseyinhanoğulları hanedan sahipleridir keremlerini görmüşüz. Çavuş Kardeşioğulları, Münziroğulları.

Hayret Verici Harput Gölü’nün Özellikleri

Bu şehrin batı tarafında bağ ve bahçeler ile komşu şehirden iki saat uzaklıkta bir göl vardır. Bir günde süratle iki adam dolaşabilir. Yılan zehiri gibi çok acı bir göldür. Bazı tarihçiler; “bu gölün kaynağı Van denizidir ki yer altından geçit yeri bulup bu Harput’ta göl olmuştur” derler. Zira Van denizinin balıkları bu gölde de bulunur. “Gerçekten Allah’ın her şeye gücü yeter.” [Bakara, 20]

[Ayrıca] Batlamyus’a göre; yeryüzünde bulunan 360 göl (küçük deniz) vardır. Yedisi tuzlu deniz gölleridir [ki bunlardan biri de] Harput Gölü’[dür].

Bu göl içinde bir ada vardır. Onda bir büyük Ermeni Köyü vardır. Tahminen 300 hane vardır. Bütün halkı boyacı ve terzi Ermenilerdir. Adı geçen gölün çevresinde olan Habusı Köyü’nden ve başka köylerden kayıklar ile bütün halk gelip bu gölü seyreder gezip dolaşırlar.

Acayiplik ve gariplik Bu adada bir Ermeni kilisesi vardır. Hazret-i İsa’nın eşeği (…) sene yaşayıp öldüğünde bütün patrik, keşiş, ruhhan ve papazlar İsa eşeğinin ölüsünü mumyalamışlar. Bu kilise içinde yer altında saklanmaktadır ki onu o kilisenin hizmetçileri bile bilmezler. Hala eşek vücudu endamıyla dört ayak üzerinde ayakta durur şeb-çerag gözlü yaldızlı çullu bir eşektir diye güvenilir, insanlardan haber aldık, ama bu hakir görmedim. Eski zamanlarda Hıristiyan milletler bu eşeğe tapındıklarından “Har-put şehri” derler.

devamı haftaya…

23.06.2023

Süleyman Yapıcı

Günışığı Gazetesi