Tasavvufî bir terim olan nazar ber-kadem; Nakşibendiyye tarikatında, sâlikin yürürken gaflete sebep olacak bir şeyi görmesini önlemek için bakışlarını ayaklarına odaklaması, adımını baktığı yere atmak anlamında bir terim.

Nazar ber-kadem; yürürken bakışlarını kendi adımlarına yöneltmek, gözlerinin kendi ayaklarında olması, bakışını ve dikkatini kendi adımlarına yöneltmesi.

Önüne, yere veya ayaklarına bakarak yürümenin istenmesi, dikkat ve ilginin dış dünya üzerine toplanmaması içindir. Çünkü etrafa bakmak, çevre ile lüzumundan fazla ilgilenmek kalbi olumsuz etkiler, Allah’ın zikrinden alıkoyar, kalbi perdeler.

Perdelenen kalp ise ilahi tecellilerden mahrum kalır, huzur ve sükûnetini kaybeder.   

Nazar ber-kadem; kalbi muhafaza için nazarı, dolayısıyla dikkat ve ilgiyi dış dünyadan kesmenin zahirdeki yöntemi, yürürken gözleri ayaklarımıza sabitlemektir.

Nazar ber-kadem; aynı zamanda Hz. Peygamber (s.a.v.)’in yürüyüşünün de tarifidir. Zira Âlemlerin Efendisi, vücudunun üst kısmını ve başlarını hafifçe öne eğerek, gözleri yere bakar halde tevazu ile ama seri adımlarla yürürdü. Sağa sola bakmaz, bir tarafa bakması gerektiğinde o tarafa bütün vücuduyla dönerlerdi. San­ki yo­kuş­tan ini­yor­muş gi­bi hızlı ve va­kar­lı yü­rür­ler­di.

Nazar ber-kadem; nihayetinde bir tevazu eğitimidir. Dik ve böbürlenerek yürümek nasıl kibir eseri ise, ayakların ucuna bakarak yürümek de tevazu eseridir.

Nazar ber-kadem; tevazu ehli olan kimselerin yürüyüşüdür. Kibirli cahiller ise dimdik ve böbürlenerek yürürler.

Kişi, başlangıçta alçak gönüllü olmasa bile nazar ber-kadem ile zamanla tevazu sahibi olur.

Mü’min; mütevazı olan, kibir ve çalımla yürümeyen, yürürken ayaklarının ucuna bakarak yürüyen, gereksiz bakışları ile kimseyi rahatsız etmeyendir.

Nazar ber-kadem;  sâlikin şehirde, sokakta, caddede, kırda, çarşıda, pazarda velhâsıl her yerde gidip gelirken, huzurunun dağılmaması ve bakılmaması gereken yere gözünün ilişmemesi için bakışını ayağına çevirmesidir. Yani, ayağını gözünün görebildiği en son noktaya basmasıdır.

Ebû Muhammed Ruveym’in ifadesiyle nazar ber-kadem; “Yolcunun uyması gereken kurallardan biri de, onun ilgisinin ayağının ötesine geçmemesidir.”

Yürürken atılan adımlara dikkat, tasavvufta yol alma niyet ve çabasındaki samimiyetin de bir gereğidir.

Nazar ber-kadem aynı zamanda; tökezleyerek düşmek, yoldan çıkmak, yanlış istikamete sapmak tehlikesine karşı tedbirdir.

Göz, gönlün dışa açılan penceresi ve habercisidir. Gönül en çok gözden etkilenir.

Gerçekten de göz ne­re­ye ba­kar­sa, gö­nül de ora­ya akar.

Gö­zün âdeta bir ka­me­ra gi­bi çek­ti­ği fi­lim­ler, kal­bi ço­ğu za­man lüzumsuz ye­re meş­gul eder. Bu ba­kış­lar gö­nül ar­şi­vin­de lüzumsuz yer işgal eder.

Bu se­bep­le gön­lün da­ğı­nık­lık­tan ve pe­ri­şan­lık­tan sâ­lim ka­la­bil­me­si, bir ba­kı­ma ora­ya ak­se­den gö­rün­tü­le­rin key­fi­ye­ti­ne bağ­lı­dır.

Onun için gönlünü düşünen kimse gözüne sahip olmalıdır.

Kur’an’daki ifadesiyle nazar ber-kadem;

“Mü'min erkeklere söyle: Gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar  ve ırzlarını korusunlar…”

“Mü'min kadınlara da söyle: gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar, ırzlarını korusunlar. Ziynetlerini açmasınlar…”  ilahi buyruğudur. [Nur: 30-31]

Peygamber (s.a.v.)’in ifadesiyle nazar ber-kadem;

“Yolun hakkı, harama bakmaktan gözü sakındırmaktır.”

Hazret-i Osman (r.a.)’ın ifadesiyle nazar ber-kadem;

“Gözü haramdan korumak, ne güzel şehvet perdesidir.”

Öyle bir zamanda yaşıyoruz ki, etrafımız toz duman halinde, helaller haramlar iç içe geçmiş…

Yaz mevsimin gelmesi ve sıcakların artmaya başlamasıyla birlikte cadde ve sokaklar çıplak sapıklarla dolup taşmaya başladı. Müslümanların çoğunlukta olduğu bu ülkede anne-babası dindar olmasına rağmen kızlarının çıplak denilecek şekilde giyindiğini görüyoruz.

Türkiye, tarihinin en büyük sosyal ve ahlaki buhranını yaşamaktadır. Ülkemizde ahlakî yozlaşmanın artmasına göz yumulup adeta teşvik edilmektedir.

Bu çirkin manzara toplumu ifsad ederken fert olarak, toplum olarak, STK’lar olarak bir tepki gösteremiyor, gösterilen tepkiler ise görmemezlikten geliniyor.

Fert olarak yapabileceğimiz bir şey kalıyor o da;

Nazar ber-kadem…

08.06.2020

Süleyman Yapıcı

Günışığı Gazetesi