Kur’an-ı Kerim Hac suresi ayet 9’da “ثَانِيَ عِطْفِه۪  / saniye ‘itfih” deyimi geçer.

Senyül atf; “kibir ve böbürlenmek demektir. Kibirli bir tavırla yüzünü buruşturmak, yüz çevirmek, burun kıvırma anlamlarına geldiği gibi; zikirden/Kur’an’dan, Hakk’tan yüz çevirmek, vazgeçmek anlamında da kullanılmaktadır.

Bu deyim; aşağıdaki deyimlerle Türkçemizde en güzel şekilde dile getirilmiştir: 

“Burun kıvırmak/burun burmak: Küçük ve değersiz görmek; beğenmemek, küçümsemek, aşağılamak.”

“Omuz silkmek: Aldırmamak, önem vermemek, benimsememek.”

“Tepeden bakmak: Başkalarına göre kendini üstün görmek; etrafındakileri küçümsemek.”

“Hor bakmak/görmek/tutmak: Küçümsemek, değer vermemek, değersiz saymak, aşağılamak.”

 “Burnu sürtülmek: Eski kibir ve gururu kırılıp iddiasız bir duruma düşmek; böbürlenmekten vazgeçmek; taşkın davranışlarının cezasını çekerek veya güçlükler ve başarısızlıklarla karşılaşarak artık ılımlı bir yol tutmak; uslanmak, yola gelmek.”

Kibir; kendini beğenme, başkalarından üstün tutma, büyüklenme, böbürlenme, benlik, gururdur.

Kibir; tevazuun karşıtı olarak “kişinin kendini üstün görmesi ve bu duyguyla başkalarını aşağılayıcı davranışlarda bulunması” demektir.

Kibir; enaniyet, mağrurluk, kendini başkasına karşı üstün görme, kendini büyük görmektir.

Kibir; büyük bir hastalıktır.

Kibir; , inat edip hakkı kabul etmemektir.

Kibir; kendini beğenmektir, yüksek görmektir, başkalarını aşağılamaktır.

Kibir; kendini övmektir.

Kibir; aptallığın en açık belirtisidir.

Kibir; insanı mutluluktan uzaklaştırır, insanı yalnızlığa mahkûm eder.

Kibir; Allah'a ulaşmanın önünde engeldir.

Kibrin/Tekebbürün en ileri derecesinin gerçeği kabule yanaşmayarak Allah’a karşı büyüklenmek ve O’na boyun eğip kulluk etmeyi kendine yedirememek olduğu ifade edilir ki bu da Şeytan’ın vasfıdır.

Büyüklük; yalnız Allah’a mahsustur. Aklı başında olan kimse kibirlenmez, haddini bilir.

“İnsanlardan (kibirlenip) yüzünü çevirme. Yer (yüzün) de şımarık (çalımla) yürüme. Zira Allah her kibir taslayanı, kendini beğenip öğüneni sevmez.

Yürüyüşünde mu'tedil ol, sesini alçalt, çünkü seslerin en çirkini elbette eşeklerin sesidir.” [Lokman: 31/18-19]

“Yeryüzünde kibir ve azametle yürüme! Çünkü sen asla yeri yaramazsın ve boyca da dağlara erişemezsin.” [İsra: 17/37]

“Kalbinde hardal tanesi kadar kibir bulunan kimse de cennete girmez.” [Müslim, İman, 147; Ebu Davud, Libas, 26]

“Kibirden sakının. Topraktan yaratılıp, yine toprağa dönecek olan bir varlığın kibirlenmesi, bugün var, yarın yok olan bir varlığın kendini beğenmesi ne kadar anlamsızdır.” [Hz. Ebubekir]

“Başlangıcı nutfe, sonu ise murdar bir leş olan insanoğlunun kibirle ne işi var?” [Hz. Ali]

Kibirli insan; hakkı ve hakikati kabul etmez.

Kibirli insan; istişare etmez, danışmaz, hatasını kabul etmez, özür dilemez, başkalarını beğenmez ve vara yoka öfkelenir.

Kibirli insan; kendinden başkasını hor ve hakir görür, başkaları haksız kendisi hep haklıdır.

Kibirli insan; benim dediğim doğru, benim dediğim olacak der.

Kibirli insan; kibrini örtmek için mütevazı gözükmeye çalışır.

Kibirli insan; hal, hareket ve konuşmalarıyla herkese sıkıntı verir.

Kibirli insan; herkeste kusur ve kabahat arar.

Kibirli insan; diğerlerini bilgisiz, cahil; kendini bilgili görür.

Kibirli insan; usta bir yalancıdır.

Kibirli insan; fırsat buldukça kendi faziletlerinden bahseder. Konuyu döndürüp dolaştırıp kendilerine getirir.

Kibirli insan; kendisi için sevdiğini başkası için sevemez. Hakkı ve hakikati başkalarından duysa kabul etmez. Onların nasihatine, tavsiyesine uymayı nefsine yediremez.

Kibirli insan; insanları hiçe sayar, olumlu özelliklerin sadece kendilerine ait olabileceğini düşünür.

Kibirli insan; hata yapmaktan ve insanlar arasında küçük düşürülmekten korkar.

Kibirli insan; eleştiriyi kabul etmez, insanlara tepeden bakar onların hatalarını sık sık dile getirirler.

Kibirli insan; kendinin ayrıcalıklı olduğuna inanır.

Kibirli insan; insanlarla ilişkilerinde mesafeli olur ve insanlara güvenmez.

Kibirli insan; bir konuda nasihat edildiğinde kendilerinin küçük düşürüldüğünü sanırlar.

Kibirli insan; rekabeti sever, ihtiraslıdır.

Kibirli insan; övülmekten hoşlanır.

Kibirli insan; insanlara tepeden bakar. İnsanların sahip oldukları olumlu özellikleri hazmedemez.

Kibirli insan; kibirlerinden olayı sevme yetenekleri hiç gelişmemiştir.

Kibirli insan; çıkar odaklı yaşadığı için etrafında pek kimse olmaz. Çevresinde sevilmez.

Kibirli insan; yalnız ve mutsuzdur.

Kibirli insan; kendini güvende hissedemez.

Kibirli insan; farklı görünmeye çalışarak insanların dikkatini çekmek isterler.

“Ona: ‘Allah'tan kork!’ dendiği zaman da kendisini onuru (gururu) günah işlemeye sevkeder. Cehennem de onun hakkından gelir. O ne kötü bir yataktır!” [Bakara: 2/206]

İnsanı gurur ve kibirden kurtaracak en önemli haslet, tevazu sahibi olmak yani alçak gönüllüktür.

Bir sonraki yazımızda bu konuyu işlemek temennisiyle…

01.07.2019

Süleyman Yapıcı

Günışığı Gazetesi